విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలో ఆధిష్టాన దేవతగా, పీఠ శక్తిగా విరాజిల్లుతున్న శ్రీ శారదా స్వరూప రాజశ్యామల అమ్మవారి వైభవం విశేష ప్రాచుర్యం పొందింది. విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠ గురుపరంపరలో అతి సనాతనంగా అనుష్టానం చేస్తున్న అమ్మవారు రాజశ్యామల అమ్మవారు. ఎక్కడా లేని విధంగా శ్రీ శారదా స్వరూప రాజశ్యామల అమ్మవారికి మంత్ర ప్రదానంగా అర్చనా విధులు నిర్వహించడం విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలోనే కనిపిస్తుంది. వేదకాలంలో భండాసురుడనే రాక్షసుడిని సంహరించడానికి ఆ జగన్మాతయే రాజశ్యామల అమ్మవారిగా మంత్ర తంత్ర ప్రదానంగా అవతరించారు. త్రిగుణాత్మకంగా, కాలానుగుణంగా అమ్మవారు దర్శనమిస్తుంటారు. దేవతలు నాలుగు భుజాలతో కూడి ఉన్న రాజశ్యామల అమ్మవారిని సత్వ గుణ ప్రదానంగా అర్చన చేస్తే, మానవులు 8 భుజాలతో కూడి ఉన్న రాజశ్యామల అమ్మవారిని రజో గుణ మూర్తిగా ఆరాధిస్తుంటారు. అసురులు షోడశ(16) భుజాలతో కూడిన రాజశ్యామల అమ్మవారిని తమోగుణ ప్రదానంగా అర్చిస్తూ ఉంటారు. హయగ్రీవుడు అగస్త్యునికి ధర్మ సూక్ష్మాలను ఉపదేశిస్తున్న సమయంలో రాజశ్యామల ప్రస్తావన వచ్చింది. నిత్యైవశా జగన్మూర్తి స్మృతుల్లో చెప్పబడినటువంటి అనేక సూక్ష్మాలను అగస్త్యుడు హయగ్రీవుల ద్వారా తెలుసుకున్నారు. ఎంతోమంది బుషులు, మునులు అనేక ఉపాసనా గ్రంధాలలో రాజశ్యామల యొక్క అనుష్టానాన్ని, తత్వాన్ని విశేషంగా ప్రస్తావించారు. శారదా తిలకం, ప్రపంచ సార తంత్రం, ఆమ్నాయ మందారం తదితర ఉత్కృష్టమైన గ్రంధాలలో, మహావిద్య ఉపాసనలో కూడా అమ్మవారి మహిమ అపారంగా గోచరిస్తుంది. మహిమాన్వితమైన ఈ రాజశ్యామల అమ్మవారు విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠ మహాసంస్థానానికి ప్రధాన దేవతగా, నిత్య ఆరాధ్య దేవతగా పూజలు అందుకుంటోంది. విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలో విశేష అర్చనావిధులను అందుకుంటున్న అమ్మవారికి యువకులు తమ తొలి సంపాదనను మొక్కుగా చెల్లించే ఆనవాయితీ పూర్వం నుంచి పాటిస్తున్నారు. ముఖ్యంగా గేయ చక్రాన్ని అధిరోహిస్తూ మంత్రాధిష్టాన దేవతగా పూజలు అందుకుంటోంది రాజశ్యామల అమ్మవారు. అమ్మవారి రధం గేయ చక్రం. అది విజయానికి సంకేతం. ఉపానాది స్థూపి పర్యంతం మొత్తం ఈ ఆలయం శిలతోనే నిర్మితమై ఉంది. రాజగోపురంతో కూడుకున్న రాజశ్యామల అమ్మవారి ఆలయం అత్యంత ప్రసిద్ధం. ఈ ఆలయంలోనే గురువుల ద్వారా ప్రాప్తించిన రాజశ్యామల అమ్మవారి ఉత్సవ విగ్రహం మూలవిరాట్టుకు ఉత్తర భాగాన ఉంటుంది. అమ్మవారి పాదాల చెంత రజత మేరువు దర్శనమిస్తుంది. ఈ మేరువుకు నిత్యం కవచం తొడిగి ఉంటుంది. ఈ మేరువును కేవలం పౌర్ణమి, దేవీ శరన్నవరాత్రులు, పీఠం వార్షికోత్సవాల్లో మాత్రమే ప్రత్యక్షంగా చూడవచ్చు. దేవీ శరన్నవరాత్రుల్లో నవావరణ అర్చన నిర్వహిస్తారు. దాదాపు 8 గంటల పాటు ఈ అర్చనా కార్యక్రమం కొనసాగుతుంది. ఆసమయంలో ఈ శ్రీ చక్రాన్ని భక్తులు విశేషంగా దర్శించుకుంటారు. ఇక్కడే నిత్యం అక్షరాభ్యానాలు నిర్వహిస్తుంటారు. అమ్మవారికి సుఖ శ్యామల, వీణా శ్యామల, శారద, రాజమాతంగి అనే ఇతర నామాలు కూడా ఉన్నాయి. విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలో వేంచేసియున్న రాజశ్యామల అమ్మవారి గురించి విశేషంగా చెప్పాలంటే రాజకీయ లబ్ధిని ఆశించే నేతలు అత్యంత భక్తి శ్రద్దలతో పూజిస్తుంటారు. భండాసుర సంహార వేళ జరిగిన యుద్ధంలో తంత్రము, మంత్రాంగం ఈ అమ్మవారే నిర్వహించిన కారణంగా రాజకీయ రంగంలో ఉన్నవారు అమ్మవారిని పూజిస్తే మంచి ఫలితాలు ఉంటాయన్న విశ్వాసం సర్వత్రా నెలకొంది. ఈకారణంతోనే రాజకీయ రంగానికి చెందిన అగ్రగణ్యులు, అనేకమంది రాజనీతిజ్ఞులు విశాఖపట్నం వచ్చి రాజశ్యామల అమ్మవారిని పూజిస్తుంటారు. ఈ రాజశ్యామల అమ్మవారి ఉపాసనతో రాజ్యాధికారం దక్కించుకున్న వారెందరో ఉన్నారు. రాజశ్యామల అమ్మవారి మహిమ చేతనే రాజకీయ రంగంలో అనేకమంది అగ్రగణ్యులుగా ఎదిగి అమ్మవారి అనుగ్రహానికి పాత్రులయ్యారు.

కలియుగాన త్రిమతాచార్యుల్లో ఆదిశంకరులే జగద్గురువులుగా ప్రసిద్ధి చెందారు. ఏ సంప్రదాయాన్ని చూసినా, ఏ సిద్దాంతాన్ని తిరగేసినా జీవాత్మ, పరమాత్మ వేరనే ప్రచారమే నడిచింది. ఆ సమయంలో భౌద్దులు, తార్కికులు, వైశేషికులు, నయ్యాయికులు ఇత్యాది 32 మతాలను భారతదేశం నుంచి పారదోలి బ్రహ్మాత్మ ఏకత్వ విజ్ఞానంతో కూడిన అద్వైత తత్వాన్ని ప్రకాశింపజేసినది ఆదిశంకరులే. అటువంటి శంకరాచార్యుల సంప్రదాయాన్నే విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠం కొనసాగిస్తోంది. ప్రతి ఏటా వైశాఖ శుక్ల పంచమి రోజున శంకర జయంతిని పీఠంలో వేడుకగా నిర్వహిస్తారు. ఆరోజు పర్వదినంగా భావించి శంకర భాష్యాన్ని పారాయణ చేస్తూ వేదసభలను నిర్వహిస్తుంది విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠం. అదే రోజు సామూహిక ఉపనయనాలను కూడా పీఠం ప్రాంగణంలో చేపడతారు

విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠం ఉపాసనా దేవత సుబ్రహ్మణ్యేశ్వర స్వామి. పీఠాధిపతులు శ్రీశ్రీశ్రీ స్వరూపానందేంద్ర సరస్వతీ మహాస్వామి వారు సుబ్రహ్మణ్యేశ్వర స్వామికి నిత్య ఉపాసకులు. వల్లీ, దేవసేన సమేతుడై ద్రావిడ(షడాశ్రమ్) విమానంలో సుబ్రహ్మణ్యేశ్వర స్వామి దర్శనమిస్తుంటారు. ఆలయ శిఖరం సత్కోణ ఆకారంలో ఉంటుంది. 12 భుజాలు, ఆరు ముఖాలతో మయూర వాహనంపై ఉత్తరానికి ప్రయాణిస్తున్నట్లు దివ్యంగా కనిపిస్తారు. వారాల్లో మంగళవారం, తిధుల్లో షష్టి, నక్షత్రాల్లో కృత్తిక సమయాల్లో విశేష అర్చనలు, అభిషేకాలు నిర్వహిస్తుంటారు. సంవత్సరానికి ఒక రోజు మాఘ శుద్ధ నవమి నాడు సాయంసంధ్య వేళ రధోత్సవం నిర్వహిస్తారు. సుబ్రహ్మణ్యేశ్వర స్వామికి మొక్కులు తీర్చుకునేవారు ఇక్కడ అర్చనావిధులు చేపడితే సంతాన భాగ్యం, వివాహ ప్రాప్తి, ఉద్యోగ ప్రాప్తి చేకూరుతుందని విశ్వాసం. వివాహ ప్రాప్తి కోసం యువతీ యువకులు ఇక్కడ వల్లీ కళ్యాణం నిర్వహిస్తుంటారు.

తెలుగు రాష్ట్రాల్లో మరెక్కడా లేని 18 అడుగుల ఏకశిలా సాలగ్రామ విగ్రహ రూపంలో దాసాంజనేయ స్వామి పీఠంలో కొలువుదీరి ఉన్నాడు. రాక్షస సంహారం కోసం దక్షిణముఖంగా ఉన్న లంక వైపు ప్రయాణానికి సిద్ధమైనట్లు దాసాంజనేయ రూపం ఉంటుంది. కార్యసిద్ధి హనుమంతుడుగా ఇక్కడి దాసాంజనేయ స్వామికి పేరుంది. ఏదైనా కార్యసాధనకు బయలుదేరే ముందు ఈ అంజనీపుత్రుడిని సందర్శిస్తే ఫలితం ఉంటుందని భక్తుల విశ్వాసం. ప్రతి శనివారం, పూర్వాభాద్ర నక్షతం నాడు విశేష అభిషేకాలు నిర్వహిస్తారు. హనుజ్జయంతి పర్వదినాన ఉత్సవాలు జరుగుతాయి.

ప్రకృతిమాత మాత్రమే ప్రపంచాన్ని పెంచి పోషిస్తుందని బలంగా విశ్వసిస్తారు విశాఖ శ్రీ శారదా పీఠాధిపతులు శ్రీశ్రీశ్రీ స్వరూపానందేంద్ర సరస్వతీ మహాస్వామి. అందుకే! పీఠంలో వనదుర్గ అమ్మవారిని ప్రతిష్టించారు. సకల చరాచర సృష్టికి మూలమైన బ్రహ్మదేవునికి వన అనే నామధేయం కూడా ఉంది. బ్రహ్మతత్వాన్ని నింపుకున్న వనదుర్గను కొలవడం వేద విహితమని భావించి పీఠం ప్రాంగణంలో అమ్మవారి ఆలయాన్ని నిర్మించారు. పర్యావరణ సమతౌల్యం కొరవడినపుడు వనదుర్గను పూజిస్తే భూతాపం తగ్గుతుందనేది పురాణేతిహాసాల్లో చెప్పబడి ఉంది. పీఠంలో 16 భుజాలతో రాజసంగా కనిపించే వనదుర్గ అమ్మవారి ప్రతిమ తెలుగు రాష్ట్రాల్లో ఇక్కడ తప్ప మరెక్కడా లేదు. అన్నవరం పుణ్యక్షేత్రంలో మెట్ల మార్గాన వనదుర్గ దర్శనమిస్తున్నప్పటికీ అక్కడ నాలుగు భుజాతోనే కనిపిస్తుంది. సమస్త భయాలను తొలగించే దేవతగా విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలో కొలువుదీరిన వనదుర్గ అమ్మవారికి పేరుంది.

ఈ ప్రపంచానికి ఆది గురువు దక్షిణామూర్తి. ఆయనను తలచుకుంటే మోక్షం ప్రాప్తిస్తుంది. దక్షిణామూర్తిని నేను పూజిస్తున్నానని సాక్షాత్తు ఆదిశంకరులే చెప్పారు. జ్జాన సముపార్జనకు దక్షిణామూర్తిని కొలవాలని భావించి విశాఖ శ్రీ శారదాపీఠంలో ప్రత్యేక ఆలయాన్ని నెలకొల్పారు పీఠాధిపతులు శ్రీశ్రీశ్రీ స్వరూపానందేంద్ర సరస్వతీ మహాస్వామి వారు. ఇక్కడ కనిపించే దక్షిణామూర్తి ఆలయానికి చాలా ప్రాశస్త్యముంది. కైలాస శిఖరంపై కూర్చున్నట్లు ఇక్కడి దక్షిణామూర్తి దర్శనమిస్తాడు. అహంకార రూపుడైన రాక్షసుడిని వధిస్తున్నట్లు ప్రతిమ కనిపిస్తుంది. దక్షిణామూర్తి పాదాల వద్ద సనక, సనందన, సనత్ కుమార, సనత్ సుజాత అనే పేర్లు కలిగిన నలుగురు వృద్ధ శిష్యులు కూర్చుని ఉంటారు. శిష్యులు కురువద్దులు కాగా వారికి గురువుగా దక్షిణామూర్తి నవయవ్వనుడై దర్శనమివ్వడం విశేషం. దక్షిణామూర్తి నాలుగు చేతుల్లో ఒక చేతితో అగ్నిహోత్రం, మరో చేతితో సమస్త వ్యాకరణాలకు మూలమైన ఢమరుకం, ఇంకో చేతితో సమస్త విద్యలకు ప్రతీకగా నిలిచే గ్రంధం, మరో చేతితో చిన్ముద్ర ఉంటాయి. వటవృక్షం నీడలో దక్షిణామూర్తి సేద తీరినట్లు మూలవిరాట్టు కనిపిస్తుంది